Mộng là sự phản ánh hiện thực khách quan, không có thế giới khách quan thì không có mộng, nhưng loại phản ánh này không là trực tiếp, vả lại nội dung nằm mộng cũng không hạn chế, cái gọi là: “Nhân nhân chi mộng các dị, dạ dạ chi mộng các dị” (giấc mộng của mỗi người và giấc mộng của mỗi đêm đều khác nhau).
Có thể là thiên Nam địa Bắc, cổ kim, trong ngoài, cũng có thể là ăn uống và nhà ở, công việc và sự vui chơi, những sự vật không có liên hệ này đều có thể giao nhau trong giấc mộng. Làm sao để phân chia những giấc mộng thiên biến vạn hóa này vẫn luôn là đề tài của những nhà nghiên cứu.
Khoa học hiện đại rất chú trọng đến việc nghiên cứu giấc mộng, về mặt phân loại mộng cũng xuất hiện một số phương pháp mới. Có rất nhiều học giả đã tiến hành thu thập và chỉnh lý tài liệu để nghiên cứu về giấc mộng, lại có học giả chia giấc mộng ra các dạng: giấc mộng bình thường, giấc mộng bệnh tật và giấc mộng dị thường; cũng có học giả chia ra các dạng: giấc mộng sơ thủy, giấc mộng trùng phúc (lặp đi lặp lại), giấc mộng dự thi (báo trước) và ác mộng.
Dưới đây là các phương pháp phân loại mộng thường gặp hiện nay:
1. Giấc mộng bình thường
Giấc mộng bình thường không ảnh hưởng đến chất lượng của giấc ngủ. Cũng có người cho rằng giấc mộng bình thường là giấc mộng không có tà niệm, là mộng không lo không sợ, không buồn không vui và không bị lụy. Giấc mộng loại này thông thường không lặp lại, người nằm mộng cũng không nhớ rõ và không thể kể lại các cảnh trong mộng một cách hoàn chỉnh.
2. Mộng do bệnh
Mộng do bệnh là giấc mộng do một bộ phận nào đó của cơ thể bị bệnh dẫn đến, nó có thể báo trước bệnh tật sẽ xảy ra.
Loại mộng này có tính lặp lại và có tính tương quan. Tại sao mộng lại xuất hiện? Đó là do lúc nằm ngủ con người dễ dàng tiếp nhận những kích thích của cơ thể hơn là thức, có khi những kích thích mang tính bệnh lý này vào ban ngày không thể gây phản ứng trên vỏ não nên con người không cảm nhận được, nhưng nó có thể bị hấp thu vào hệ thống tiềm thức rồi đi vào mộng lúc con người nằm ngủ, cho nên một số bệnh tật có thể được phản ánh thông qua giấc mộng.
3. Hỷ mộng (Mộng vui)
Mộng vui là giấc mộng do sự vui vẻ hoặc sung sướng dẫn đến. Trong cuộc sống thường ngày, do vui vẻ mà nằm mộng cũng là một hiện tượng thường gặp, nói rõ ra là nếu trong lòng vui sướng thì có thể thành hỷ mộng. Khi có chuyện vui, đích thực sẽ hiện ra vô vàn cảnh vui mừng ở trong mộng, con người thậm chí còn cười to đến mức tỉnh giấc. Do đó, việc phân tích hỷ mộng từ các cảnh trong mộng cũng có chút căn cứ từ thực tế. Nhưng điều đáng chú ý là người do vui mà nằm mộng, không nhất định các cảnh trong mộng đều vui vẻ, ngược lại người vui sướng ở trong mộng cũng không nhất thiết là do có chuyện vui ở ngoài đời.
4. Ác mộng
Ác mộng luôn đem đến cho con người những gánh nặng tâm lý khá lớn. Ác mộng mà người ta thường nói khá giống với ý nghĩa ác mộng trong y học, loại trước có khiến con người mệt mỏi hoặc lo lắng, cũng bao gồm cả một số giấc mộng đau thương; còn loại sau thì chia ác mộng thành mấy dạng dưới đây:
Bóng đè: Đặc điểm của loại mộng này là sợ hãi cực độ, vùng ngực có cảm giác bị đè nén và khó thở do cảm giác nặng nề dẫn đến, hoặc người nằm mộng có cảm giác tuyệt vọng mà lại không cử động được.
Giấc mộng lo lắng: Loại mộng này do ban ngày sợ hãi và lo lắng về một chuyện gì đó dẫn đến. Giấc mộng đau thương: Nội dung của loại mộng này luôn là những việc nguy hiểm mà người nằm mộng từng trải qua, như: tai nạn xe hơi, bị cướp… được tái hiện lại trong mộng.
Sau khi người bị bóng đè bừng tỉnh có thể nhớ rõ những gì xảy ra trong mộng, những cảnh này đều rất đáng sợ, ví dụ: bị người xấu, quái thú rượt đuối; bị yêu quái ma quỷ quấy phá; hoặc đang ở nơi bị lũ lụt, hỏa hoạn, động đất…, muốn chạy cũng chạy không xong, muốn la cũng là không được, hô hấp gấp dẫn đến khó thở, giữa lúc nửa tỉnh nửa mê, tay chân thường cảm thấy bị cái gì đè đến nỗi không cử động được, trải qua một loạt sự cố gắng, giãy giụa mới có thể tỉnh dậy. Sau khi tỉnh dậy, người nằm mộng thường thấy tim đập nhanh, lo sợ, tinh thần bấn loạn. Loại mộng này thường xảy ra ở những thiếu niên có não chưa phát triển toàn vẹn và những người tuổi già sức yếu, nhất là những người từng bị cú sốc tinh thần hoặc bệnh tim.
5. Tượng mộng
Tượng mộng là giấc mộng không thể diễn đạt ý nghĩa một cách trực tiếp mà phải thông qua vật tượng trưng.
Vật tượng trưng trong tượng mộng có thể nói không nơi nào là không có. Trong sách giải mộng truyền thống của Trung Quốc, vật tượng trưng thường là những vật phản ánh hình tượng tự nhiên như: trời, đất, mặt trời, mặt trăng, sao, gió, mưa, tuyết, sấm, sét, mây,…
Trong thực vật có: hoa, cỏ, gỗ, hoa lan, trúc, măng; trong cây nông nghiệp có: lúa mạch, hạt thóc, cây lúa, mè, hạt dẻ,…
Trong động vật có: hổ, báo, sư tử, voi, sói, gấu, hươu, khỉ..; trong nước có: cá, tôm, rùa..; trong vật dụng văn phòng có: bút, mực, giấy, nghiên mực,..,
Trong binh khí có: đao, thương, kiếm, cung, áo giáp.; trong vật dụng nhà bếp có nồi, chén, thố, đĩa, bếp,…
Trong vật dụng của phụ nữ có: kiếng, trâm, vòng đeo tay, lược, son phấn.; trong vật dụng trên giường có: tấm ra, chăn, màn, gối,…
Trong nhân vật có: bạn bè, họ hàng, con cháu, vua chúa, tướng…
Tuy thấy cùng một sự vật trong mơ nhưng tuỳ vào mỗi người mà có sự lý giải khác nhau, cho nên vật tượng trưng ở trong mộng cũng có hàm nghĩa khác nhau, vì thế phải giải thích tùy thuộc vào từng người.
6. Thanh minh mộng
Khi nằm mộng, ý thức của con người tương đối tỉnh táo, họ biết được mình đang nằm mơ, và cũng có thể tiến hành suy luận, thay đổi các tình tiết trong mộng theo ý thích của mình, khiến cho nó phát triển theo hướng có lợi, những giấc mộng như thế, tâm lý học gọi là thanh minh mộng.
7. Nhân mộng
Người xưa chia con người thành: quý, tiện, hiền, ngu (cao quý, đê hèn, thông minh, ngu dốt). Dù cho cùng một giấc mộng, người cao quý mộng thấy thì là điềm lành, người đê hèn mộng thấy thì là điềm dữ, quân tử mộng thấy thì là vinh, tiểu nhân mộng thấy thì là nhục. . Nhân mộng tùy vào từng người mà có cách giải thích khác nhau. Trong các nghiên cứu về giấc mộng của cả trăm ngàn năm nay người ta đã phát hiện, không những chức vụ, tính cách, tuổi tác, giới tính… của con người liên quan đến nội dung của giấc mộng, mà đối với từng người khác nhau, do đó cách giải mộng cũng tùy thuộc vào từng người.
8. Trực mộng
Trực mộng còn gọi là giấc mộng trực ứng hoặc giấc mộng trực tiếp, là chỉ những gì thấy trong mộng sau khi tỉnh lại thì đúng là có việc đó trong đời thực.
9. Phản mộng
Phản mộng là giấc mộng hoàn toàn trái ngược với hiện thực.
10. Điển hình mộng
Điển hình mộng là giấc mộng có nội dung tương đối cố định và thường được lặp lại. Giấc mộng điển hình thường gặp là trong mộng thấy mình hoặc người khác gặp nguy hiểm, bị thương hoặc chết, bị rượt đuổi hoặc tấn công, rơi từ trên cao xuống, bay bổng trong không trung, bơi hoặc té xuống nước, đang ăn, có tiền, lạc đường, đánh rơi đồ vật, đi trễ (ví dụ: lỡ chuyến xe, lỡ thuyền hoặc lỡ chuyến bay), làm việc gì đó nhiều lần nhưng vẫn không thành công, ở truồng hoặc áo quần không chỉnh tề, rụng răng hoặc bị bệnh, đang ở trong hang động hay nơi chật hẹp, gặp lửa hay bị lũ cuốn…
11. Lệ yêu mộng (Giấc mộng ma quỷ)
Lệ yêu mộng là chỉ nằm mơ thấy yêu ma, quỷ quái. Do người xưa không hiểu nguyên nhân nằm mộng nên cho rằng giấc mộng này do ma quỷ, yêu quái gây ra, thực ra đây là một hiện tượng mê tín.
Người mơ thấy loại mộng này thường có cơ thể gây yếu, hay sợ hãi, nghi ngờ, căng thẳng quá độ. Người xưa cho rằng, người thấy ma quái xuất hiện trong mộng, là những người khí hư, suy nhược, đây cũng chính là điều mà các lương y xưa quan sát được từ thực tế lâm sàng.
12. Sáng thương mộng (Giấc mộng đau thương)
Sáng thương mộng là trong mộng ít nhiều tái hiện lại những sự việc đau thương mà người nằm mộng từng trải qua. Sự việc này luôn xuất hiện đột ngột, hoàn toàn vượt ra ngoài tiên đoán của người nằm mộng, ví dụ: tai nạn xe cộ, bị cướp, động đất, hỏa hoạn, lũ lụt, bị cưỡng bức hoặc gặp cú sốc tinh thần nào đó, những cảnh trong mơ tương đối đáng sợ.
Loại mộng này được sinh ra dưới tình trạng tâm lý bình thường, nhưng từ lúc nó xuất hiện cho đến lúc biến mất phải trải qua một thời gian tương đối dài. Theo thời gian, số lần lặp lại của loại mộng này sẽ dần ít đi, mức độ cũng sẽ dần giảm.
13. Trùng phúc mộng (Giấc mộng lặp đi lặp lại)
Giấc mộng thường xuyên xuất hiện và có nội dung giống nhau hay gần giống nhau, hoặc là cùng một chủ đề, được gọi là trùng phúc mộng. Loại mộng này thường xuất hiện ở thời kỳ niên thiếu, với người có hoàn cảnh gia đình không hạnh phúc, ví dụ: bố mẹ bạo hành, bị ngược đãi, ức hiếp…
14. Giấc mộng đầu tiên
Là chỉ giấc mộng thứ nhất người nằm mộng kể cho nhà giải mộng nghe. Các nhà giải mộng hiện đại cho rằng: “Loại mộng này luôn có thể phản ánh toàn bộ tình trạng tiềm thức của người nằm mộng”. Ví dụ: một cô gái mơ thấy mình bị nhốt trong lồng. Nhà giải mộng lý giải rằng: giấc mộng này cho thấy người nằm mộng đang bị hạn chế và cản trở về mọi mặt. Lại có một ví dụ khác: một người mộng thấy đang lái một chiếc thuyền nhỏ để vượt qua sông, nhưng không lâu sau thì bơi vào một cái hồ lớn, trong hồ có một hòn đảo rất đẹp, cây cối xanh tươi, phong cảnh đẹp như mơ, trên đảo không có người ở. Bên bờ hồ là thành thị đông đúc. Lúc bấy giờ, anh ta cần phải đưa ra một quyết định là cho thuyền bơi theo hướng nào. Hòn đảo nhỏ xinh xắn, yên tĩnh hay là bờ hồ đông đúc, ồn ào? Suy đi nghĩ lại, cuối cùng anh ta đã cho thuyền bơi vào bờ. Nhà giải mộng cho rằng: người nằm mộng không muốn mình bị cô lập ở vùng quê hoang vắng trong ảo tưởng, thà quay về cuộc sống hiện thực có sự cạnh tranh và mạo hiểm vẫn hơn.
15. Giấc mộng mơ ước
Là trong mơ người nằm mộng đã thực hiện được nguyện vọng của mình. Loại mộng này thường xảy ra đối với người trưởng thành, do họ luôn bị ức chế. Đối với trẻ con, loại mộng này là ảo tưởng có thể thực hiện được, bởi vì trẻ con thường không bị trói buộc.
Thông qua giấc mộng mơ ước, ý thức bị ức chế hoặc nguyện vọng trong tiềm thức của người nằm mộng có thể được thỏa mãn.
16. Thời mộng
Thời mộng là giấc mộng tương ứng với thời tiết và mùa màng. Nếu thời mộng xảy ra vào mùa xuân, thì trong mộng là cảnh tượng vạn vật thay cũ đổi mới, cây cối um tùm tươi tốt, tràn đầy sức sống. Thời mộng của một năm có bốn mùa giống như người xưa đã nói: “Mộng mùa xuân phát sinh, mộng mùa hè cao minh, mộng mùa thu đông ẩn chứa sự hoàn thiện, ở đây nói rõ mộng tùy mùa”.
17. Tiên kiến mộng (Giấc mộng gặp trước)
Trước khi ngủ nếu xem những cảnh phim kích động, hoặc là vào ban ngày nhìn thấy những con vật mà mình mộng này được gọi là tiên kiến mộng.
18. Tình mộng
Tình mộng thường là giấc mộng có liên quan đến tình dục. Ví dụ: mơ thấy mình cởi trần chạy trên con đường đông người qua lại, để lộ cơ quan sinh dục trước bàn dân thiên hạ. Các nam nữ thiếu niên mơ thấy tình mộng, không phải là do bị ức chế, mà là do sự trưởng thành của cơ thể và tâm lý. Những người đã kết hôn thường có những giấc mộng liên quan đến tình dục cho thấy họ không hài lòng với vấn đề này trong đời thực.
Một số giấc mộng dạng này cho thấy người nằm mộng có bệnh thái rõ rệt, ví dụ: người đàn ông mơ thấy mình mất đi khí thế, cho thấy anh ta có thể có nguyện vọng muốn làm đàn bà chứ không muốn làm đàn ông, hoặc anh ta sợ việc kết hôn, SỢ gánh vác trách nhiệm làm cha… Còn nếu người con gái mơ thấy cơ quan sinh dục của người đàn ông mà mình thầm yêu thì cho thấy cô ta muốn rũ bỏ sự sợ hãi và cảm giác mệt mỏi của việc mang thai và làm mẹ.
19. Trú mộng (Giấc mộng ban ngày của thanh thiếu niên)
Mộng giữa ban ngày gọi là trú mộng hoặc ngụ mộng, người nằm mộng cho rằng mình đang tỉnh, sau đó mới biết là nằm mộng.
Nội dung của giấc mộng ban ngày có liên hệ mật thiết với cuộc sống mà người nằm mơ trải nghiệm. Những nhà tâm lý học hiện đại đã chỉ ra rằng, giấc mộng ban ngày của thanh thiếu niên có ba dạng sau:
Dạng anh hùng: Tưởng tượng mình là anh hùng trên chiến trường, tự ban cho mình sức mạnh, năng lực vô hạn, không việc gì không làm được và cuối cùng được mọi người ngưỡng mộ. Dạng giàu có: Mình đột nhiên trở thành một tỷ phú, hoặc được nhà tỷ phú nhận nuôi rồi sống một cuộc đời giàu có.
Dạng tình yêu: Đây là một ý thức giới tính xuất hiện trong giấc mộng ban ngày. Các tình tiết do người nằm mơ tưởng tượng ra, hay mượn trong phim ảnh, tiểu thuyết, sau đó họ đổi vai với nhân vật chính rồi phát triển tình tiết theo ý thích của mình.
